Ministerstwo Cyfryzacji opublikowało raport wstępny z realizacji programów, które wspierają budowę sieci szerokopasmowych, finansowanych z Funduszy Europejskich na Rozwój Cyfrowy 2021-2027 (FERC) oraz Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Dokument przedstawia pierwsze efekty udzielonego wsparcia dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
Na etapie przygotowania raportu inwestycje zrealizowane (zgodnie ze zgłoszeniami beneficjentów) obejmowały 66 507 punktów adresowych. Łączna wartość zrealizowanych inwestycji wyniosła ok. 341,8 mln zł. Wsparcie udzielone beneficjentom wyniosło 275,9 mln zł. Wsparcie publiczne w przeliczeniu na 1 punkt adresowy objęty zasięgiem wyniosło średnio 4 149,10 zł.
W ramach programu FERC zasięgiem objęto 13 250 punktów adresowych za łączną kwotę 74,9 mln zł złotych. Dofinansowanie wyniosło 79,71 proc. wartości kosztów kwalifikowalnych, a więc 59,7 mln zł. Średnie wsparcie publiczne w przeliczeniu na 1 punkt adresowy objęty zasięgiem wyniosło więc w tym przypadku 4,5 tys. zł.
W ramach programu KPO zrealizowano dotychczas sieci obejmujące zasięgiem 53 257 punktów adresowych. Koszty kwalifikowane wyniosły 266,9 mln zł, z tego 33,8 mln zł wydatków poniesiono w ramach projektów z naboru KPO. Dofinansowanie projektów w ramach KPO wyniosło łącznie 216,3 mln zł. Wsparcie publiczne na 1 punkt wyniosło więc ok. 4 tys. zł.
Jak zauważa resort, rzeczywiste wsparcie udzielone beneficjentom było znacząco niższe niż wynikające z założeń programów FERC i KPO. Środki przeznaczone na realizację programów mogą pozwolić więc na objęcie zasięgiem szerokopasmowego internetu znacząco większej liczby punktów adresowych niż wynikałoby to z celów tych programów.
Autorzy opracowania zastrzegają jednak, że ze względu na wczesny etap realizacji konkursów KPO i FERC raport zawiera tylko niewielką część informacji potrzebnych do ewaluacji. Pierwsze obserwacje zostały jednak poczynione. Oto one:
1. Na koniec 2024 r. miało zostać objętych zasięgiem 0 gospodarstw domowych i przedsiębiorstw z programu FERC oraz 79 500 gospodarstw domowych z programu KPO. Dokonując analizy przy tych założeniach można stwierdzić, że program FERC zaczął przynosić efekty szybciej, niż zakładano, zaś w programie KPO występują opóźnienia, gdyż oczekiwaną wartość wskaźnika dotyczącego liczby objętych zasięgiem gospodarstw domowych zrealizowano w 70,1 proc.
2. Umowy będące w realizacji obejmują łącznie dofinansowanie na kwotę ponad 3,6 mld złotych. Średnia wysokość dofinansowania w ramach umowy wynosi 16,4 mln złotych. Najmniejsze dofinansowanie w realizowanych umowach wynosi niecałe 1,9 mln złotych, zaś największe – 36,9 mln złotych.
3. W programie FERC zorganizowany został dotychczas tylko jeden nabór wniosków, zaś w programie KPO – trzy nabory. Dlatego też o dofinansowanie z programu FERC złożono 253 wnioski, zaś o dofinansowanie z programu KPO – 611 wniosków, czyli 2,4 razy więcej niż z FERC. Współczynnik sukcesu w programie FERC wynosi 35,6 proc. i jest nieznacznie niższy, niż w programie KPO, w którym wynosi on 37,3 proc.
4. Średnie dofinansowanie wnioskowane z programu FERC wyniosło 22,6 mln złotych, zaś z programu KPO – 14,7 mln złotych, co sprawia, że projekty składane do programu FERC były średnio ok. 1,5 razy większe, niż projekty składane w naborach KPO. Dysproporcje te są większe wśród projektów z najniższym dofinansowaniem (małych), gdzie najmniejszy projekt, o którego dofinansowanie wnioskowano z FERC jest 5,5 razy mniejszy od najmniejszego projektu złożonego do KPO.
5. Mikro i małe przedsiębiorstwa łącznie stanowią zdecydowanie najliczniejszą grupę beneficjentów (48,2 proc.) i uzyskują największe wsparcie, rzędu 44,6 proc. całego udzielonego wsparcia w obu programach.
6. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa otrzymają 72,5 proc. środków przyznanych z FERC i tylko 56 proc. środków rozdysponowanych z KPO. Świadczy to o tym, że w KPO większy udział, niźli w FERC mają przedsiębiorcy duzi.
7. Na obecnym etapie nie można stwierdzić, że pomoc udzielona w ramach programów FERC i KPO miała istotny wpływ na działalność podejmowaną przez jej beneficjentów (efekt zachęty). Wpływ ten jest pozytywny, jednak dotychczas zrealizowany zakres inwestycji wpływa minimalnie na zwiększenie zasięgu sieci i dostępność usług szerokopasmowych w sieciach beneficjentów. Nawet uwzględniając wielkości planowane do osiągnięcia w wyniku realizowanych projektów (po ich zakończeniu) wpływ na działalność beneficjentów będzie raczej niewielki i nie przekroczy 5 proc. wartości dla ocenianych wskaźników.
8. Wpływ realizacji projektów w ramach programów FERC i KPO na inwestycje telekomunikacyjne jest wyraźnie widoczny i z tego punktu widzenia należy pozytywnie ocenić realizację programów. Wydatki w ramach programów FERC i KPO zgłoszone przez beneficjentów programów do CPPC na dzień 27.01.2025 wynosiły ponad 415,7 mln złotych, co odpowiadało wielkości ponad 18 proc. wydatków inwestycyjnych beneficjentów poniesionych w roku 2023.
9. Na etapie raportu wstępnego można ocenić, że realizacja projektów współfinansowanych w ramach programów FERC i KPO miała pozytywny, acz stosunkowo niewielki wpływ na pozycję konkurencyjną beneficjentów. Zwiększeniu uległy zarówno zasięgi sieci, jak i możliwość zapewnienia usług o wysokiej przepustowości w tych sieciach, jednak skala zmian była dotychczas bardzo ograniczona.
10. Wpływ FERC i KPO na aktywność inwestycyjną małych przedsiębiorstw beneficjentów jest silnie zauważalny – to podmioty z tej grupy zrealizowały 99 proc. dotychczasowych inwestycji w ramach programów, co przekłada się na wzrost ich wydatków inwestycyjnych w stosunku do roku 2023 o ponad 50 proc.
11. Na obecnym etapie nie można stwierdzić powiązania pomiędzy otrzymanym dofinansowaniem a wartością i wolumenem usług hurtowych świadczonych przez beneficjentów programu w oparciu o infrastrukturę zrealizowaną z udziałem wsparcia. Widoczne są jednak pierwsze trendy wskazujące na wzrost wartości i wolumenu usług hurtowych. Bardziej miarodajne wyniki będzie można uzyskać na etapie sporządzania raportu końcowego.
12. Wpływ dofinansowania na ograniczanie inwestycji prywatnych jest stosunkowo niewielki. Zarówno badania ankietowe, jak i badanie jakościowe wykazały, że istnieją zarówno pozytywne, jak i negatywne czynniki w zakresie zmiany wielkości inwestycji prywatnych pod wpływem dofinansowania. Z analizy wynika, że czynniki te się równoważą, stąd można ocenić, że brak jest negatywnych efektów wpływu dofinansowania na zmniejszenie inwestycji prywatnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
13. W ramach badań ankietowych na ograniczenie inwestycji w innych obszarach wskazywały jedynie małe przedsiębiorstwa. Żadne z przedsiębiorstw średnich ani dużych nie wykazało spadku wydatków inwestycyjnych w wyniku realizacji projektów wspieranych z FERC i KPO.
14. Rzeczywisty poziom wsparcia wynikający z udzielonego dofinansowania (wniosków wybranych do dofinansowania) oraz rzeczywiście realizowanych umów jest znacząco niższy niż zakładany w programach. Obecnie realizowane są projekty, dla których łączny poziom wsparcia wynosi 3 640 722 985 zł, co stanowi 37 proc. wsparcia przewidzianego w ramach obu programów. Łącznie wsparciem objętych jest 811 029 punktów adresowych. Średnia jednostkowa wartość wsparcia wyniosła 4 489,1 zł na jeden punkt adresowy. W porównaniu do średniej stawki jednostkowej wskazanej w dokumentacji konkursowej koszt ten jest niższy o 21 proc. Natomiast porównując do zaplanowanego w konkursach wsparcia wartość jednostkowa jest o 33 proc. niższa niż planowana w zakończonych konkursach.
15. Faktyczny średni koszt objęcia wsparciem w programie FERC był niższy od zakładanego o 27 proc., natomiast dla projektów KPO był niższy o 19 proc.;
16. W ramach konkursów wnioskodawcy dokonywali obniżenia stawek w stosunku do wynikających z dokumentów konkursowych średnio o 18,5 proc. Największy poziom obniżek zanotowano w ramach konkursu FERC – 24,6 proc.
17. Rzeczywista wielkość wsparcia wynikająca z inwestycji (PA) zgłoszonych przez beneficjentów jako zrealizowane na etapie opracowywania raportu wstępnego w przeliczeniu na 1 punkt adresowy objęty zasięgiem wyniosła 4 149,1 zł.
Ministerstwo Cyfryzacji zapowiada, że kolejne raporty będą pogłębiać ocenę skuteczności i efektywności wsparcia publicznego przeznaczonego na rozwój infrastruktury szerokopasmowej w Polsce.
